ซึ่งเชื่อว่า เป็นการบูชา พระธาตุจุฬามณี บนสวรรค์ การทำโคมลอย นับเป็นกิจกรรม ที่ต้องใช้ศิลปะ และเทคนิค เข้าช่วยเป็นอย่างมาก ผู้จัดทำจะต้องมีความชำนาญ การทำโคมลอยนั้น จะต้องใช้เทคนิควิทยาศาสตร์ เหมือนกับการทำบอลลูนของฝรั่ง โดยใช้กระดาษแก้ว หรือกระดาษสา ทำเป็นถุงลม รูปร่างต่างๆ ตามแต่จะคิดทำ ความเชื่อในการจัดทำโคมลอยนั้น ถือว่าเป็นการ นำเอาเคราะห์เอาโศก ลอยออกจากตัวเรา และบ้านเรือน หรืออีกนัยหนึ่ง อาจกล่าวได้ว่า เป็นการลอยเคราะห์ก็ได้

ประเพณีลอยกระทงสาย จังหวัดตาก เป็นประเพณีที่สะท้อนให้เห็น ถึงความร่วมมือร่วมใจ ของชาวบ้าน เนื่องจากกระทงสาย ที่ทุกคณะจะนำ กะลามะพร้าว จำนวนมาก คณะละนับพันใบ มาทำเป็นตัวกระทง มีไส้เป็นมะพร้าวแห้ง ชุบน้ำมัน หรือขี้เถ้า เพื่อให้ติดไฟได้ดี และทนทาน เมื่อคณะต่างๆ นำกระทงสายมาถึง จะมีการร้องรำทำเพลง ทำให้ทั่วบริเวณนั้น สนุกสนานครึกครื้นเป็นอย่างยิ่ง แม่น้ำปิง ช่วงที่ไหลผ่าน หน้าเมืองตากนั้น ไม่ลึกนัก โดยมีพื้นล่างเป็นสันทราย โค้งเว้าเป็นรูปร่างต่าง ๆ สันทรายใต้น้ำ เหล่านี้เอง เป็นตัวบังคับให้สายน้ำ ไหลเลี้ยวคดโค้งวกวน ไม่เป็นเส้นตรง ดังนั้น หากปล่อยกระทง ลอยไปตรงสายน้ำ ที่เหมาะสม กระทงก็จะไหลคดโค้ง ไปตามแนวสายน้ำ ที่ถูกบังคับด้วยสันทรายเบื้องล่าง ยิ่งเป็นกระทงที่จุดไฟสว่างไสว ในยามค่ำคืนที่มืดมิด แนวของกระทงไฟ จะลอยคดโค้งไปตามกระแสน้ำ ก่อให้เกิดภาพอันสวยงาม

ในส่วนของจังหวัดสุโขทัย ได้ร่วมกับกรมศิลปากร และการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) กำหนดจัดงาน ประเพณีลอยกระทง เผาเทียนเล่นไฟ จังหวัดสุโขทัย ประจำปี 2548 ในระหว่างวันที่ 11-16 พฤศจิกายน 2548 โดยจะจัดงานออกเป็น 2 แห่ง ด้วยกัน คือ อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย ซึ่งใช้เป็นสถานที่จัดงาน ในส่วนของประเพณีลอยกระทง ซึ่งเป็นในส่วนของ โซนวัฒนธรรม เช่นการแสดงแสง เสียง หมู่บ้านวัฒนธรรม ตลาดน้ำ การแสดงเห่เรือ และการแสดง ทางวัฒนธรรม เป็นต้น อีกสถานที่หนึ่ง คือบริเวณหน้าศาลากลาง จังหวัดสุโขทัย ซึ่งจะจัดในส่วนของกิจกรรมบันเทิง สมัยใหม่ สินค้าหนึ่งตำบล หนึ่งผลิตภัณฑ์ เทศกาลอาหารสุโขทัย และกิจกรรมอื่น ๆ อีกมากมาย จากสถานที่ ที่ใช้ในการจัดงาน และกิจกรรมที่ได้กล่าวมา ข้างต้นแล้ว ในวันที่ 12 พฤศจิกายน 2548 เวลา ประมาณ 15.00 น. การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) ได้จัดการประกวด ขบวนแห่กระทงใหญ่ 17 จังหวัดภาคเหนือ ร่วมงานประเพณีลอยกระทงเผาเทียน เล่นไฟ จังหวัดสุโขทัย ประจำปี 2548 ด้วย เพื่อเป็นเพิ่มกิจกรรม ให้มีความหลากหลายมากขึ้น ซึ่งได้จัดเป็นประจำทุกปี